Krzysztof Lang, Polska, Wielka Brytania, Czechy, 1995
Początek XX wieku. Carat chyli się ku upadkowi, a w znajdującej się pod zaborami Polsce nasilają się dążenia niepodległościowe. Uznawany przez Rosjan za terrorystę Artur Herling (Bogusław Linda w szczycie aktorskiej formy) dokonuje zamachu, w którym giną niewinni ludzie. Dręczony wyrzutami sumienia zgadza się na współpracę z zaborcą i wyrusza do Zakopanego, by pomóc Rosjanom w schwytaniu polskiego działacza niepodległościowego. Wszystko idzie zgodnie z planem do momentu, gdy na trop tajemnicy Herlinga wpada fotografka Marta (Danuta Stenka). Między dwójgiem bohaterów rozpoczyna się trzymający w napięciu psychologiczny pojedynek. Prowokator to nie tylko zgrabne połączenie dramatu historycznego z kinem sensacyjnym. Dzieło Krzysztofa Langa zapisało się w historii polskiego kina także za sprawą operatorskiego kunsztu Artura Reinharta, dzięki któremu udało się uchwycić na ekranie surowe piękno Tatr. Do rozsławienia filmu przyczyniła się również piosenka O sobie samym, która należy dziś do największych hitów w repertuarze Roberta Gawlińskiego.
Piotr Czerkawski
